Optima (2)

 

De Tijd – 24 Jun. 2017

 

 

Dankzij de overname van Ethias Bank door Optima in 2011 kon een lastig bankongeval vermeden worden. Onder de vleugels van Optima werd het risico dat de bank vormde vijf jaar lang in grote mate gereduceerd. De Nationale Bank heeft het als toezichthouder slim gespeeld Ethias Bank op die manier de noodstopstrook op te sturen.
Het idee dat de overname in 2011 van Ethias Bank door de Gentse financieel planner Optima mogelijk was gemaakt door een socialistische combine die was opgezet door Luc Van den Bossche (bestuurder bij Optima) en Steve Stevaert (invloedrijk bij Ethias), met medewerking van Norbert De Batselier (directeur bij de Nationale Bank), mag naar het rijk der fabelen worden verwezen. Er is vanuit socialistische hoek misschien gelobbyd, maar de overname was niet het resultaat van politiek gekonkelfoes. Het kwam de Nationale Bank als toezichthouder op de Belgische banksector op dat ogenblik goed uit dat Optima zich aandiende als kandidaat-overnemer. Dat blijkt uit het eindrapport dat de parlementaire onderzoekscommissie naar de ondergang van Optima Bank woensdag afleverde.
Optima, dat in de eerste plaats uit was op de banklicentie van Ethias om zijn activiteiten als financieel planner onder een correct wettelijk statuut voort te kunnen uitbouwen, was de sleutel voor de oplossing van een heikel probleem. In ruil voor de in 2008 ontvangen staatssteun van 1,5 miljard euro moest de verzekeringsgroep op last van de Europese Commissie haar verlieslatende bankdivisie afstoten. Maar er waren geen kandidaat-overnemers. Het zag er dus naar uit dat Ethias Bank zou moeten worden vereffend.
Een delicate klus, want de bank had een balanstotaal van 1,5 miljard euro en op de zicht- en spaarrekeningen stond ongeveer 1,4 miljard euro. Het opdoeken van Ethias Bank zou turbulenties hebben veroorzaakt. En de Nationale Bank had op dat ogenblik de handen vol met het explosieve Dexia-dossier. Het aanbod van Optima was dus een geschenk uit de hemel.
VASTGOEDBONZEN
Uiteindelijk liep het toch slecht af. In mei vorig jaar trok de Nationale Bank de bankvergunning van Optima Bank in, een maand later was de bank failliet. De parlementaire onderzoekscommissie ziet meerdere oorzaken. Optima was een onvoldoende kapitaalkrachtige partij om een bank te schragen. Optima-baas Jeroen Piqueur had geen bankierservaring en slaagde er niet in mensen met de vereiste deskundigheid aan te trekken – toen voormalig KBC-topper Danny De Raymaeker begin 2015 CEO van Optima Bank werd, was het kalf al grotendeels verdronken.
Het businessplan was wankel. Piqueur had niet echt interesse in bankieren, Optima was in essentie een vastgoedgroep. De echte bankactiviteiten waren goed voor slechts 10 procent van de inkomsten van Optima Bank, 50 procent kwam van de vastgoedactiviteiten, 40 procent uit de verkoop van verzekeringsproducten. De luxueuze levensstijl van Piqueur – privéjet, een groot motorjacht, een collectie dure wagens – was in dat opzicht veelzeggend. Echte bankiers laten het niet zo breed hangen, vastgoedbonzen echter schamen zich niet voor hun rijkdom.
En nog een reden voor de ondergang: Piqueur en zijn partners konden het niet laten met hun handen in de kas te zitten: via hoge salarissen, fictieve consultancyopdrachten en voorschotten die ze van de rekening-courant namen, haalden ze geld uit de bank weg.
Vijf jaar na de overname ging de bank dan toch failliet. Maar het balanstotaal van Optima Bank was inmiddels met 90 procent gekrompen tot 140 miljoen euro, de zicht- en spaartegoeden bedroegen nog slechts 90 miljoen euro. Het Garantiefonds, de belastingbetaler dus, is voor 50 miljoen euro moeten tussenkomen. Maar de curatoren van Optima Bank maken zich sterk dat ze het Garantiefonds volledig kunnen terugbetalen. Uiteindelijke kostprijs voor de belastingbetaler: nihil. Effect op de stabiliteit van het financiële systeem in België: nihil. Conclusie: de Nationale Bank heeft dit geweldig goed gespeeld, en het management van Optima heeft puik werk geleverd door het risico dat de bank vormde te reduceren.
Ethias Bank was in 2011 een tankwagen, gevuld met ontplofbare producten, die met oververhitte remmen een helling afraasde. Door in te stemmen met de overname door Optima, heeft de Nationale Bank ervoor gezorgd dat die tankwagen uiteindelijk naar een noodstopstrook gestuurd kon worden. Er is wat schade. Maar een ramp is vermeden.
FISCALE VERLIEZEN
Is het daarom dat Optima via een ruling verkreeg dat het de fiscale verliezen van Ethias Bank mocht recupereren hoewel het daar strikt genomen geen recht op had? Liet de Nationale Bank daarom betijen toen er berichten opdoken over mogelijke betrokkenheid van Optima bij het opzetten van mechanismen voor fiscale fraude voor haar klanten? Trad de Nationale Bank daarom niet op toen Optima deposito’s ging werven bij vzw’s en openbare besturen, hoewel dat eigenlijk inging tegen de richtlijnen die de toezichthouder in 2015 had opgelegd? Volgens de parlementaire onderzoekscommissie was de Nationale Bank daarvan op de hoogte. Maar tolereerde ze dat om Optima niet in liquiditeitsproblemen te brengen. Omdat het nog te vroeg was voor een faillissement? In mei 2016 greep de Nationale Bank wel in, toen ze erachter kwam dat enkele Optima-toplui geld uit de bank wegsluisden. Want dát was niet de bedoeling.
De belangrijkste slachtoffers van het faillissement van Optima zijn de werknemers, enkele schuldeisers die in de kou blijven staan, en de aandeelhouders – Piqueur en zijn zakenpartners. Maar dat is collaterale schade. Piqueur en co hebben het bovendien voor een groot deel aan zichzelf te danken, en de aandeelhouders dragen nu eenmaal het risico. De algemene economische en financiële schade is beperkt. En de Nationale Bank wast haar handen in onschuld.
Dat zou, op basis van de elementen in het eindrapport van de onderzoekscommissie, een lezing kunnen zijn van wat zich rond Optima Bank heeft afgespeeld.
Die parlementaire onderzoekscommissie is een jaar lang bezig geweest, en moest voorzichtig schipperen om uit het vaarwater te blijven van de gerechtelijke onderzoeken die lopen naar mogelijke strafrechtelijke inbreuken die bij Optima Bank zijn gepleegd, door Piqueur en anderen. De commissie werd in juni vorig jaar opgericht, na de opschudding en de publieke verontwaardiging over de banden van politici en andere publieke mandatarissen met Optima Bank, in vastgoeddossiers en bij het aantrekken van gelden van lokale besturen. De commissie had toen ook een ruime opdracht, zoals blijkt uit haar officiële naam: ‘Parlementaire commissie belast met het onderzoek over de oorzaken van het faillissement van Optima Bank en de eventuele belangenvermenging tussen de Optima Groep en haar componenten enerzijds en openbare besturen anderzijds’.
De commissie heeft zich bijna uitsluitend toegelegd op het eerste deel van haar opdracht. Over de vastgoedactiviteiten van Optima, en de mogelijke belangenverstrengeling daar, heeft ze zich niet gebogen. Ze is ook niet op zoek gegaan naar hoe Optima zijn connecties met politici misschien heeft gebruikt in andere dossiers. Als er al politici of voormalige politici door hun betrokkenheid bij Optima in opspraak hadden kunnen komen – bijvoorbeeld voormalig sp.a-minister Luc Van den Bossche en Open VLD-politicus Geert Versnick -, dan zijn die helemaal buiten schot gebleven.
Dat er geen vuile was is buiten gehangen, kwam alle grote politieke partijen in de parlementaire commissie wellicht goed uit. Applaus op alle banken dus voor het werk van de commissie. Ze heeft niemand in een lastig parket gebracht. Piqueur is als enige als zondebok aangewezen. Dat gebeurde unaniem.
STEFAAN MICHIELSEN
Copyright © 2017 Mediafin. Alle rechten voorbehouden